بەشی دووەم: واجبيێتی شوێنكەوتنی ڕێبازی سەلەفییەت

  بسم الله الرحمن الرحیم

كورتە باسێك دەربارەى ڕێبازى سەلەفییەت

بەشی دووەم

واجبيێتی شوێنكەوتنی ڕێبازی سەلەفییەت

لەم بەشەدا باسی واجبيێتی شوێنكەوتنی ڕێبازی سەلەفییەت دەكەین بە بەڵگەی قوڕئان و فەرموودەی صەحیح و یەكدەنگی زانایان، وەهەروەها وتەی چەند زانایەكیش.

یەكەم: واجبيێتی شوێنكەوتنی پێشینە چاكەكان لە قوڕئاندا:

خوای پەروەردگاری دەفەرمووێ‌: {والسابقون الأولون مِن المهاجرين والأنصار والذين اتَّبعوهم بإحسان رضى الله عنهم وَرضوا عَنه وأعد لهم جنات تجري تحتها الأنهار خالدين فيها أبَدا ذلِك الفوز العظيم} التوبة:100. واتە: موسڵمانە پێشكەوتووە یەكەمەكان لەكۆچەران و پیشتیوانان و ئەوانەش زۆر بەچاكی پەیڕەوی ئەوانیان كردووە و شوێنیان كەوتوون، خوا لێان ڕازییە ئەوانیش لەخوا ڕازی بوون، وە خوا بەهەشتانێكی بۆ ئامادەكردوون كە ڕووبارەكان دێن و دەچن بەژێریاندا، بەهەتاهەتایش تێیدا دەمێننەوە،هەر ئەوەیشە دەسكەوت و سەرفرازی گەورە و بەنرخ.

لەم ئایەتە دەبینین خوای گەورە ئەو پاداشتەی داناوە بۆ هاوەڵەكان و هەركەسێكی تريش كە بەچاكە شوێنیان بكەوێ‌، كەواتە ئەمە هاندانە لەسەر شوێنكەوتنی سەلەفی ساڵح و، ڕوونكردنەوەی پاداشتی ئەو كەسەشە كە شوێنیان دەكەوێ‌.

ئیمامی مالكيش(ڕەحمەتی خوای لێبێ‌)ئەو ئایەتەی كردۆتە بەڵگە لەسەر واجبێتی شوێنكەوتنی هاوەڵان.

2. خوای بەرز و بڵند دەفەرمووێ‌: {ومن يُشاقق الرسول مِن بعد ما تبين له الهدى ويتَّبع غير سَبيل المؤمنين نولهِ ما تولى ونُصله جَهنم وساءَت مصيرا} النساء:115. واتە: هەركەسێك دژایەتی و سەرپێچی پێغەمبەر(صلی الله علیه وسلم)بكات، پاش ئەوەی ڕێبازی ڕاستی بۆ ڕوون بوویەوە و،شوێنی ڕێگایەكی تر بكەوی بێجگە لە ڕێگای بڕواداران ئێمەش ڕووی ئەكەینە ئەو بەرنامە و ڕێگایەی بە ئارەزووی خۆی لە دونیادا هەڵیبژاردووە، ئیتر ئێمە وازی لێ‌ دێنین و، هەقمان نییە بەسەریەوە و،لە قیامەتیشدا ئەیخەینە ناو ئاگری دۆزەخەوە، ئای چ پاشەڕۆژێكی خراپە.

لەم ئایەتەشدا دەبینین خوای گەورە ئەو هەڕەشە توند و تیژەی ئاڕاستەی ئەو كەسانە كردووە كە دژایەتی و سەرپێچی پێغەمبەر دەكەن، وە هەروەها شوێن ڕێبازی غەیری ئیمانداران دەكەون. وە یەكەم ئیماندارانێكیش كە دەچنە ژێر واتای ئەو ئایەتە پێشینە چاكەكانن.

كەواتە لەو ئایەتەدا خوای گەورە تەنها باسی سەرپێچی پێغەمبەری نەكرد، بەڵكو باسی شوێنكەوتنی ڕێبازی غەیری ئیماندارانیش كرد، جا بۆ ئەوەى ئینسان ڕزگاری ببێ‌ لەو هەڕەشە توندە دەبێ‌ گوێڕایەڵی پێغەمبەر(صلی الله علیه وسلم)بكات، وە شوێن ڕێبازی پێشینە چاكەكانیش كەوێ‌.

خوای گەورە دەفەرمووێ‌:{يأيها الذين ءامنوا اتَّقوا الله وكونوا مَع الصادِقين}. التوبة:119.

واتە: ئەی ئەوانەی باوەڕتان هێناوە خۆتان بپارێزن لە تۆڵەی خوا، وە هەمیشە لەگەڵ ڕاست گۆیاندا بن و لە ڕێزی ئەواندا بن.

عبد الله كوڕی عومەڕ(ڕەزای خوایان لێبێ‌)دەفەرمووێ‌: لەگەڵ موحەممەد (صلی الله علیه وسلم) و هاوەڵەكانی دابن.تفسیر إبن كثیر.

بێ‌ گومان پێشینە چاكەكان پێشەوای ڕاستگۆیانن، وە هەر كەسێكیش لە دوای ئەوان بێت، ئەوە ڕاستگۆییەكەی لەوەدایە كە شوێن ئەوان بكەوێ‌.

ئەو لەگەڵ بوونەی فەرمانى پێكراوه،بریتییە لە لەگەڵ بوونی شوێنكەوتن و چاولێكردن لەبوارەكانی زانست و تێگەیشتن و كردەوە وبیروباوەڕ.ئینجا هەركەسێك سەرپێچی سەلەفی ساڵح بكات لەو شتانە، با لە شتی تر لەگەڵیان بێ‌،ئەوە لەو شتەی سەرپێچی ئەوانی كردووە لەگەڵیان نییە، ئەو كاتیش بەگشتی دەوترێ‌ لەگەڵ ئەوا نییە،بەتایبەتی ئەگەر لەبواری بیروباوەڕ سەرپێچیان بكات و وەكو وان نەبێت (ئەمەش وتەی ئیبن و لقەیم بوو بەكەمێك دەستكاریەوە).

دووەم: واجبيێتی شوێنكەوتنی سەلەفی ساڵح لەفەرموودە صەحیحەكاندا:

عرباضى كوڕی ساریە(ڕەزای خوای لێبێ‌)دەفەرمووێ‌:((وعَضنا رسول الله(صلى الله عليه وسلم) موعِضة بليغة وجلت منها القلوب، وذَرفت منها العيون،فقلنا يارسول الله، كأنها موعظة مودع فأوصنا، قال: [أوصيكم بتقوى الله، والسمع والطاعة وإن تأمر عليكم عبد حبشي، وإنهُ من يعيش منكم فسيرى إختلافا كثيرا،فعليكم بسنتي وسنة الخلفاء الراشدين المهديين عَضوا عليها بالنواجذ، وإياكم ومحدثات الأمور، فإن كُل بدعة ضلالة])) رواه أبوداود، وإبن ماجه، والترمذي، وقال حديث حسن صحيح، وصححه الألباني.

واتە: پێغەمبەری خوا(صلی الله علیه وسلم) ئامۆژگاری كردین، ئامۆژگاریەك  بوو دڵەكان پێی دەهاتە لەرزین و،چاوەكان فرمێسكی پێدا دەهاتە خوارەوە،وتمان:ئەی پێغەمبەری خوا پێ‌ دەچێت ئەمە ئامۆژگاری ماڵ ئاوایی بێت،جا ئامۆژگاری خێرمان بكە،ئەویش فەرمووی: ئامۆژگاریتان دەكەم بەوەی كە تەقوای خوا بكەن و لێی بترسن، وە گوێگر و گوێڕایەڵ بن بۆ كاربەدەستە موسڵمانەكانتان ئەگەر بەندەیەكیش بێت، چونكە هەریەك لە ئێوە بژیێت و تەمەنی درێژ بێت ئەوە جیاوازییەكی زۆر دەبینێت، بۆیە ئێوە پەیوەست بن بە ڕێبازی من و ڕێبازی جێنشینە ڕێپیشاندەر و ڕێنمایكراوەكان،بە كاكیلەكانتان بیگرن، واتە:بەتوندی دەستی پێوە بگرن و بەریمەدەن،وە ئاگادارتان دەكەمەوە لەشتە داهێنراوەكان، چونكە هەموو داهێنراوێك لەدیندا گومڕاییە.

لەم فەرموودەیەدا پێغەمبەر(صلی الله علیه وسلم)فەرمان دەكات بە شوێنكەوتنی ڕێبازی جێنشینەكانی لە بواری بیروباوەڕ و، كردەوە و،تێگەیشتن دا.

ئينجا یەكێك لە خاڵەگرنگەكانی ئەم فەرموودەیە ئەوەیە: پێغەمبەر(صلی اللە علیە وسلم)دوای ئەوەی باسی سوننەتی خۆیی و سونەتی خەلیفەكانی كرد، فەرمووی:[عضوا علیها بالنواجذ] نەیفەرموو(عضوا علیهما) كە ئەمەش بەڵگەیە لەسەر ئەوەی سوننەتی خۆی و سوننەتی خەلیفەكانی یەك ڕێگە و رێبازە، بۆیەش دەستگرتنی تەواو بە سوننەتی پێغەمبەر ئەوكاتە دەبێ‌ كە دەستگرتن بە سوننەتی هاوەڵانی لەگەڵ بێت.

پێغەمبەر(صلی الله علیه وسلم)دەفەرمووێ‌: [خير الناس قرني، ثم الذين يلونهم، ثم الذين يلونهم] رواه البخاري ومسلم واتە: باشترین خەڵك خەڵكانی سەردەمی منن(هاوەڵەكان)،پاشان ئەوانەی بەدوای وان دادێن(تابعیەكان)، پاشان ئەوانەی بەدوای وان دادێن(تابعی تابعییەكان).

وە هەروەها لەفەرموودەیەكی تریشدا هاتووە كەماناكەی لەو فەرموودەیە نزیكە، عن أبي هريرة قال: سُئل رسول الله(صلى الله عليه وسلم)أي الناس خير؟فقال: [أنا، والذين معي، ثم الدين على الأثر، ثم الذين على الأثر] ثم كأنه رفض من بقي. رواه أحمد،وأبو نعيم، وإسناده حسن.

واتە: پرسیاركرا لە پێغەمبەر(صلی الله علیه وسلم) چ كەسێك باشترین كەسە؟ فەرمووی: من و ئەوانەی لەگەڵ منن، پاشان ئەوانەی لەسەر شوێنەواری ئەوان دەڕۆن(تابابعیەكان)،پاشان ئەوانەی لەسەر شوێنەواری ئەوان دەڕۆن(تابعیەكان)، پاشان ئەوانەی لەسەر شوێنەواری ئەوان دەڕۆن(تابعی تابعیەكان). پاشان وەكو بڵێی ئەوەی تری كە ماوە هەمووی ڕەتكردەوە.

كەواتە خەیر لەسەلەفی ساڵح و ئەو كەسەش دایە كە شوێن ئەوان بكەوێ‌، جگە لەمانە خەیریان تێدا نییە.

شەیخ ولئیسلام ئیبن و تەیميیە دەفەرمووێ‌: (ومن المعلوم بالضرورة لمن تدبر الكتاب والسنة وما اتفق عليه أهل السنة والجماعة من جميع الطوائف؛ أن خير قرون هذه الأمة - في الأعمال والأقوال والاعتقاد وغيرها من كل فضيلة - أن خيرها؛ القرن الأول، ثم الذين يلونهم، ثم الذين يلونهم - كما ثبت ذلك عن النبي صلى الله عليه وسلم من غير وجه -وأنهم أفضل من الخَلف في كل فضيلة، من علم وعمل وإيمان وعقل ودين وبيان وعبادة، وأنهم أولى بالبيان لكل مشكل، هذا لا يدفعه إلا من كابر المعلوم بالضرورة من دين الإسلام وأضله الله على علم، كما قال عبد الله بن مسعود رضي الله عنه: "من كان منكم مستنا فليستن بمن قد مات، فإن الحي لا تؤمن عليه الفتنة، أولئك أصحاب محمد؛ أبر هذه الأمة قلوبا، وأعمقها علما، وأقلها تكلفا، قوم اختارهم الله لصحبة نبيه وإقامة دينه، فاعرفوا لهم حقهم، وتمسكوا بهديهم، فإنهم كانوا على الهدى المستقيم"، وقال غيره: "عليكم بآثار من سلف، فإنهم جاءوا بما يكفي وما يشفي، ولم يحدث بعدهم خير كامن لم يعلموه"... وما أحسن ما قال الشافعي رحمه الله في رسالته: "هم فوقنا في كل علم وعقل ودين وفضل وكل سبب ينال به علم أو يدرك به هدى، ورأيهم لنا خير من رأينا لأنفسنا"). [مجموع الفتاوى: ج4/ص158].‏

پێغەمبەر(صلی الله علیه وسلم)دەفەرمووێ‌: [تفترق هذه الأمة على ثلاث وسبعين فرقة،كلهم فى النار إلا واحدة] قالوا: وما هي تلك الفرقة؟قال: [ما أنا عليه اليوم وأصحابي]. حديث صحيح، رواه الطبراني، والترمذي، والحاكم.

واتە: ئەو ئوممەتە دەبێتە حەفتاو سێ‌ فیرقە، هەموویان بۆ ناو ئاگرن، تەنها یەكێكیان نەبێت بۆ بەهەشتە. وتیان: ئەو فیرقەیە كامەیە(كە ڕزگاری دەبێ‌)؟ فەرمووی: ئەوانەن كە لەسەر ئەو ڕێبازە دەڕۆن كە ئەمڕۆ من و هاوەڵەكانم لەسەری دەڕۆین.

لەو فەرموودەیەشدا زۆر بە ڕوون و ئاشكرایی دیارە كە ڕزگاربوون لە ئاگری دۆزەخ بۆ ئەو كەسانەیە كە لەسەر ئەو ڕٍێبازە دەڕۆن، كە كاتی خۆی پێغەمبەر و هاوەڵەكانی لەسەری بووینە، جگە لەو ڕێگەیە هەر هەمووی بەرەو تیاچوون و گومڕایی و پاشانیش ئاگری دۆزەخە.

سێیەم: یەكدەنگی زانایان لەسەر واجبيێتی شوێنكەوتنی ڕێبازی سەلەف:

زانایانی ئەهلی سوننە یەكدەنگن كە شوێنكەوتنی سەلەف پێویستە، وەهەروەها تێگەیشتنی ڕاست و دروستیش بۆ كیتاب و سوننە بریتییە لە تێگەیشتنی پێشەوایانی سەلەف.

ئیمامی ئیبن وقودامە(ڕەحمەتی خوای لێبێ‌)دەفەرمووێ‌: (فقد ثبت وجُوب إتباع السلف-رحمة الله عليهم-بالكتاب،والسنة،والإجماع) ذم التأويل لابن قدامة(ص35). واتە: واجبيێتی شوێنكەوتنی سەلەفی ساڵح جێگیر بووە، بەبەڵگەی قورئان و،فەرموودە و،كۆڕای زانایان.

شەیخ ولئیسلام ئیبن تەیمیيە دەفەرمووێ‌: (ولا عيب على من أظهر مذهب السلف، وانتسب إليه، واعتزى إليه، بل يجب قبول ذلك منه بالإتفاق،فإن مذهب السلف لايكون إلا حقا). مجموعة الفتاوى(4/149). واتە: هیچ عەیب نیيە بۆ ئەو كەسەی كە ڕێبازی سەلەف ئاشكرا دەكات و، خۆی دەداتە پاڵی،وە شازی پێوە دەكات،بەڵكو پێویستە ئەوەی لێ وەربگیرێ‌ بە یەكدەنگی زانایان، چونكە ڕێبازی سەلەف تەنها حەقە.

چوارەم: وتەی زانایانی ئەهلی سوننە دەربارەی واجبيێتی و،فەزڵی شوێنكەوتنی سەلەفی ساڵح.

1-عبداللە كوڕى مەسعود(ڕەزای خوای لێبێ‌)دەفەرمووێ‌: (ألا لا يُقلدن أحدكم دينه رجلا، إن آمن آمن، وإن كفر كفر، فإن كنتم لابد مقتَدين، فبالمييت، فإن الحي لايؤمن عليه الفتنة). صحيح،رواه الآلكائي.

2- عبداللە كوڕى مەسعود دەفەرمووێ‌: (لاتقلدوا دينكم الرجال، فإن أبيتم فبالأموات، لا بالأحياء).صحيح، رواه الآلكائي.

3- عبداللە كوڕى مەسعود دەفەرمووێ‌: (ألا لا يقلدن رجل رجلا دينه، فإن آمن آمن، وإن كفر كفر، فإن كان مقلدا لا محالة، فليقلد الميت، ويترك الحي، فإن الحي لا تؤمن عليه الفتنة).صحيح،رواه البيهقي.

4- عبداللە كوڕى مەسعود دەفەرمووێ‌: (من كان منكم مُتأسيا، فليتأس بأصحاب محمد(صلى الله عليه وسلم)، فإنهم كانوا أبرا هذه الأمة قلوبا، وأعْمقها علما، وأقَّلها تكلفا، وأقومها هدْيا، وأحسنها حالا، قوم إختارهم الله تعالى لصحبة نبيه(صلى الله علية وسلم)، فاعرفوا لهم فضلهم، واتبعوهم في آثارهم، فإنهم كانوا على الهدى الستقيم).لابأس به، رواه ابن عبدالبر، والهروي.

5-وە عبداللەى كوڕى عومەریش(ڕەزای خوایان لێبێ‌) دەفەرمووێ:(من كان منكم مستنا، فليستن بمن قد مات، أولئك أصحاب محمد(صلى الله عليه وسلم)كانوا خير هذه الأمة، أبرها  قُلوبا، وأعمقها علما، وأقلُّها تكلفا، قوم إختارهم الله تعالى لصحبة نبيه(صلى الله عليه وسلم).رواه أبو بعيم.

واتاى ئەسەرى(1و2و3): ئاگادار بن هیچ یەكێك لە ئێوە با لە دینەكەىدا تەقلیدى كەسێكى تر نەكات، بەشێوەیەك: ئەگەر ئیمانى هێنا ئەویش ئیمان بێنێ، وە ئەگەر كافر بوو ئەویش كافر ببێ، بەڵام ئەگەر هەر تەقلیدى كەسێكتان كرد، ئەوە تەقلیدى مردووەكان بكەن، نەك زیندوو، چونكە ئینسانى زیندوو لە فیتنەى ئەمین نى.

واتاى ئەسەرى چوارەمى ئيبن مەسعود و ئەسەرەكەى ئيبن عومەریش ئەوەیە: هەركەسێك لە ئێوە ئەگەر دەیەوێ ئیقتدا بەكەسێكەوە بكات و، شوێن ڕێبازێك كەوێ، ئەوە با ئیقتدا بە مردووەكان(هاوەڵەكان) بكات و، شوێن ڕێبازى ئەوان كەوێت، چونكە ئەوان لەهەموو خەڵكى باشتر بووینە و، دڵیان لەدڵى هەموو كەس باشتر بووە، عیلمیان لەهەموو كەس زیاتر بووە، كەسانێك بووینە خواى گەورە هەڵیبژاردوون بۆ هاوەڵایەتى پێغەمبەرەكەى، بۆیە ئێوەش فەزڵیان بزانن و،شوێنیان كەون، چونكە ئەوان لەسەر ڕێگایەكى ڕاست بووینە.

6-عبد الله ی كوڕی عومەڕ دەفەرمووێ‌: (لا يزال الناس على الطريق، ما اتبعوا الأثر). رواه الآلكائي.واتە:خەڵكی بەردەوام لەسەر خەیرن، هەتا ئەو كاتەی شوێن ئەسەر بكەون.

7-ئیمامی ئەبو حەنیفە(ڕەحمەتی خوای لێبێ‌)دەفەرمووێ‌:(عليك بالأثر وطريقة السلف،وإياك وكل محدثة، فإنها بدعة). واتە:پەیوەست بە بە ئەسەر و ڕێگەی سەلەف، وە ئاگاداربە لە هەموو داهێنراوێك، چونكە هەموو داهێنراوێك بیدعەیە.

8-ئیمامی شافعی(ڕەحمەتی خوای لێبێ‌)دەفەرمووێ‌:هاوەڵان لەسەروو ئێمەوەن لەهەموو تێگەیشتن و زانست و چاكە و هۆكارێك كە زانستی پێی بەدەست بێت، یاخود بەهۆیەوە بگەی بەڕاستی، وە بۆچوونی ئەوان باشترە بۆ ئێمە لە بۆچوونی خۆمان بۆ خۆمان.

9-ئیمامی ئەحمەد(ڕەحمەتی خوای لێبێ‌)دەفەرمووێ‌: (أصول السنة عندنا: التمسك بما عليه أصحاب الرسول الله(صلى الله عليه وسلم)، والإقتداء بهم، وترك البدع....) أصول السنة(ص35). واتە: بنچینەكانی سوننەت لەلای ئێمە بریتیین لە:دەستگرتن بەو ڕێبازەی كە هاوەڵەكانی پێغەمبەری خوای لەسەر بووە و،شوێنكەوتنیان، وە وازهێنان لەشتە داهێنراوەكان.

10- ئیمامی ئەوزاعی(ڕەحمەتی خوای لێبێ‌)دەفەرمووێ‌: (عليك بآثار من سلف، وإن رفضك الناس، وإياك وآراء الرجال،وإن زخرفوه لك بالقول فإن الأمر ينجلي وأنت على طريق مستقيم). رواه الأجري في الشريعة. واتە: پێویستە لەسەرت شوێن ئەسەری سەلەف بكەوی، ئەگەرچی خەڵكیش تۆیان نەوێ‌، وە وریابە لەبیروبۆچوونی پیاوان،ئەگەر چی بەقسەی باق و بریق بۆتی بڕازێننەوە و جوانی بكەن، چونكە ئەو كاتەی شتەكان ڕوون دەبێتەوە، ئەوە تۆ لەسەر ڕێگەی ڕاست بووی.

11- وەهەروەها دەفەرمووێ‌: (إصبر نفسك على السنة، وقف حيث وقف القوم، وقل بما قالوا، وكف عما كفوا عنه، واسلك سبيل سلفك الصالح فإنه يسعك ما وسعهم). رواه الآلكائي. واتە: نەفسی خۆت ئارام پێبگرە لەسەر سوننەت، لەو شوێنە ڕاوەستە كە سەلەف لێی ڕاوەستاون، ئەوان چیان وتووە،تۆش ئاوا بڵێ‌، وازبێنە لەوشتەی كە ئەوان وازیان لێهێناوە و، ڕێگەی پێشینە چاكەكانت بگرە، چونكە بەڕاستی ئەوەی بۆ وان بەس بووه بۆ تۆش بەسە.

12- ئیمامی عبدالحمیدی كوڕی بادیس(ڕەحمەتی خوای لێبێ‌) دەفەرمووێ‌: (الإسلام إنما هو في كتاب الله وسنة رسول(صلى الله عليه وسلم)،وما كان عليه سلفنا من أهل القرون المشهود لهم بالخيرية على لسان الصادق المصدوق). آثار الإمام عبدالحميد بن باديس(5/73). واتە: ئیسلام بریتییە لە پەڕاوەكەی خواو سوننەتی پێغەمبەر و،ئەوەش كە پێشینە چاكەكان لەسەری بووینە، ئەوانەی كەلەسەر زمانی پێغەمبەر شایەتی چاكەیان بۆ دراوە.

13- شێخ بەكر ئەبو زەیدیش(ڕەحمەتی خوای لێبێ‌)دەفەرمووێ‌: (كن سلفيا على الجادة، طريق السلف الصالح من الصحابة رضى الله عنهم، فمن بعدهم ممن قفا أثرهم في جميع أبواب الدين، من التوحيد،والعبادات،ونحوها....). حلية طالب العلم. واتە: تۆ كەسێكی(سەلەفی)بە لەسەر ڕێگە ڕاستەكە بڕۆ، ڕێگەی سەلەفی ساڵح.....).

نووسین و ئاماده‌کردنی

مامۆستا/ ئه‌بو ئه‌نه‌سی ته‌وحیدی

تصنيف : به‌ره‌و سه‌له‌فیه‌ت