بەشی یەكەم: كورتە باسێك دەربارەى ڕێبازى سەلەفییە

بسم الله الرحمن الرحیم

كورتە باسێك دەربارەى ڕێبازى سەلەفییەت

بەشی یەكەم

ڕوونكردنەوەى زاراوەكان

لەم بەشەدا دێینە سەر ڕوونكردنەوەى هەريەك له زاراوەی: سەلەف و، سەلەفییەت و، سەلەفی.

واتای وشەی سەلەف (السلف):

لەزمانەوانیدا: ئیبن فارس دەفەرمووێ(ڕەحمەتی خوای لێبێ‌)‌: سلف، سین و لام فا‌ء بنچینەیەكە بەڵگەیە لەسەر پێشكەوتن، السلف واتە: ئەوانەی ڕۆیشتوون، وە القوم السلاَّف واتا:پێشكەوتووەكان. (معجم مقاييس اللغة،ص468).

ئيبن منظور(ڕەحمەتی خوای لێبێ‌)دەفەرمووێ‌: السلف واتە:ئەوكەسەی پێش تۆ كەوتووە لەباب و باپیرانت وخزمە نزیكەكانت، ئەوانەی لەسەروو تۆنە لە پێشكەوتن و چاكەدا.(لسان العرب،6/330-331).

خوای پەروەردگار دەفەرمووێ‌:{عفا الله عَما سلف ومَن عاد فینْتقم الله مِنه} المائدە:95. واتە: خوا خۆش بووە لەوەی كە تێپەڕی و بەسەرچوو، بەڵام هەركەسێك بگەڕێتەوە (بۆسەر ئەو كردەوەیە) ئەوا خوا تۆڵەی بەتینی لێدەسێنێ‌.

وە دەفەرمووێ‌:{وجعلناهم سلفا ومثلا للآخرين} الزخرف:56. واتە: كردمانن بە پێشینەو ،پەند و عیبڕەت بۆ خەڵكانی پاش خۆیان.

وە پێغەمبەریش(صلی الله علیه وسلم) بە فاتیمەی كچی(ڕەزای خوای لێبێ‌)فەرموو: [فإنه نعم السلف أنا لك]. رواه البخاري ومسلم. واتە: بەڕاستی باشترین پێشینەیەك بۆ تۆ منم.

وە ئیمامی نەوەوی(ڕەحمەتی خوای لێبێ‌) لەشەرحی ئەم فەرموودەیەدا دەفەرمووێ‌: سلف واتە: پێشكەوتوو، واتای فەرموودەكەش: من پێش تۆ كەوتووم و لە پێش تۆ ڕۆیشتووم، پاشان تۆش دێیە لای من. (شرح صحيح مسلم،8/225).

كەواتە وشەی(سلف) لە مانەوانیدا واتە:پێشینە.

بەڵام لەزاراوەدا (واتە: زاراوەی زانایانی بیروباوەڕ): سەلەف بریتییە لە: هاوەڵەكان(الصحابة) و، شوێنكەوتووەكان (التابعین)و، شوێنكەوتووی شوێنكەوتووەكان(تابعي تابعین)، واتە:خەڵكی سێ‌ سەدە چاكەكە.

شێخ ئیبن باز(ڕەحمەتی خوای لێبێ‌)دەفەرمووێ‌: بێگومان سەلەف بریتیە لەخەڵكی سەدە چاكەكان(هاوەڵان وشوێنكەوتووەكان وشوێنكەوتووی شوێنكەوتووەكان)، جا هەركەسێك بەدوای ئەواندا بڕوا و لەسەر ڕێبازی ئەوان بڕوات، ئەوە كەسێكی(سەلەفییە)، وە هەركەسێكیش شوێن ئەوان نەكەوێ‌، ئەوە كەسێكی خەلەفییە). (إرشاد البرية إلى شرعية الإنتساب إلى السلفية،ص8).

كەواتە مەبەست بە وشەی سەلەف لەڕووی مێژوو و سەدەوە، خەڵكی سێ‌ سەدە باش و  شایەدی بۆ دراوەكە دەگرێتەوە، لە(صەحابە و تابعین و تابعی تابعین)ەكان.

بەڵام لەبەر ئەوەی لەو سێ‌ سەدەیەدا خەڵكی باش و خراپ ژیاوون، زانایان قەیدی (صاڵح)یان بۆ داناوە و، كردویانە بە(السلف الصالح) واتە: پێشینە چاكەكان، بۆ ئەوەی خەڵكی خراپ بێتە دەرەوە، وە كاتێكیش كە دەوترێ‌: ڕێبازی پێشین(مذهب السلف)، ئەوە مەبەست پێی ئەو ئیسلامەیە كە پێشینە چاكەكان لەسەری بووینە.

2- بەڵام وشەی سەلەفی(السلفي): ئەو(یا‌ء)ەی كە بەوشەی(سەلەف)ەوە نوساوە، یائی خستنە پاڵە(نسبة) واتە: ئەو كەسەی خۆی دەداتە پاڵ ڕێبازی سەلەف، هەروەكو چۆن ئەگەر كەسێك لەسەر مەزهەبی ئیمامی ئەحمەدی كوڕی حەنبەل بێت، پێی دەوترێت:حەنبەلی، ئینجا ئەو نسبەتە(واتە خۆدانە پاڵ ڕێبازی سەلەف)نیسبەتێكی گەورەو پیرۆزە جێگای فەخر و شانازییە، چونكە نیسبەتە بۆ ڕێبازێكی پارێزرا و لەهەڵە-بەشێوەیەكی گشتی-

كەواتە سەلەفی:ئەو كەسەیە كە لەسەر ڕێبازی پێشینە چاكەكان دەڕوات، لەهەموو بوارەكانی بیروباوەڕ و، خواپەرستی و،خوڕەوشتدا.

ئیمامی ذەهەبی(ڕەحمەتی خوای لێبێ‌) دەفەرمووێ‌: السلفي: وهو من كان علی مذهب السلف. (السير،6/21). واتە:سەلەفی: ئەو كەسەیە كە لەسەر ڕێبازی سەلەف بێت.

كەواتە هەركەسێك پەیوەست بێت بە بیروباوەڕ و تێگەیشتنی پێشینە چاكەكان، ئەوە كەسێكی(سەلەفی)یە، هەرچەندە دووریش بێت لەوان لە ڕووی شوێن و سەردەمەوە، بەڵام ئەو كەسەی لەسەر ڕێبازی سەلەف نەڕوا، ئەوە لەوان نییە، ئەگەرچی لەناویشیان ژیابێ‌.

*لێرەدا پرسیارێك دێتە پێشەوە، ئەویش ئەوەیە:ئایە دروستە موسڵمان بەخۆی بڵێ‌ سەلەفی؟

وەڵام: بەڵێ‌ دروستە بە مەرجێك ڕاست بكات لە بانگەشەكەی، وە بەگوێرەی توانا هەوڵبدات لەسەر ڕێبازی سەلەف بڕوات.

واتە بەس ناو نەبێت،بەخۆی بڵێ‌ سەلەفی، بەبێ‌ ئەوەی لە ڕووی بیروباوەڕ و كردەوەدا لەسەر ڕێبازی سەلەف بێت، ناو لەخۆنان بە سەلەفی هیچ كاریگەریەكی نییە، ئەگەر موافیقی ناوەڕۆكەكە نەبێت، بەڵكو ئەو كاتی بانگەشەیەكی درۆیە و،نیفاقە،چونكە سەلەفییەت ناو نییە بەتەنها، بەڵكو حەقیقەت و ناوەڕۆكە، پەیوەست بوونێكی ڕاست و دروست و ڕاستگۆیانەیە بە ڕێبازی سەلەف.

بۆیەش ئەمڕۆ زۆرن ئەوانەی بانگەشەی سەلەفییەت دەكەن، وەكو(مورجیئەكانی سەردەم..مەدخەلییەكان)، بەڵام كە سەیری بیروباوەڕ و كردەوە و ئەخلاقیان دەكەی، زۆر دوورن، ئەوان لە دۆڵێكن و، سەلەفی ساڵح لە دۆڵێكی ترن!!!.

كل یدعي وصلا بلیلی       ولیلی لا تقر لهم بذاك

سارت مشرقة وسرت مغربا        شتان بین المشرق و المغرب

جا ئەگەر كەسێك بپرسێ‌:بۆچی ناو لە خۆمان بنێین سەلەفی؟بۆچی ناوێكی تر دابێنین؟ ئایا ناوی موسڵمان بەس نییە؟

وەڵام: بەكارهێنانی هەر ناو و زاراوەیەك كە بەڵگە بێت لەسەر ڕاستییەك،دروستە و هیچی تێدا نییە،مادام بۆ مەبەستێكی خراپ نەبێت.

ئینجا ئەو هۆكارەی وایكرد ئەو ناوە بەكاربهێنرێ‌، بریتیی بوو لەو بیدعە و گومڕایی و كۆمەڵە گومڕایانەی كە پەیدا بوون،هەریەكەيان ناوێكی هەبوو پێی دەناسرانەوە، لەهەمان كاتیش بەخۆیان دەووت موسڵمان، وەكو:شیعە و،خەواریج و،موعتەزیلە و، جەهەمیە و،قەدەریەو، سۆفی و ئەشعەریی و.....هتد، ئەمە وایكرد ئەهلی حەق چەند ناوێكیان هەبێ‌ - بۆ جیابوونەوە لە كۆمەڵە گومڕاكان-وەكو: ئەهلی سوننە، ئەهلی ئەسەر،سەلەفی...هتد.

كەواتە ناوی سەلەفی ناوێك نییە لە جیاتی وشەی موسڵمان بەكاربێت، بەڵكو ئەوە موسڵمانە ڕاستەقینەكەیە كە پێی دەوترێت سەلەفی، بۆ جیابوونەوە لە كۆمەڵە گومڕاكان.

وە ئەوانەی نكووڵی لەبەكارهێنانی ئەو ناوە دەكەن، خۆیان ناوی تایبەتیان هەیە، كە بۆخۆیان بەكاردێنن بۆ جیابوونەوە لە غەیری خۆیان، جا ناوى حیزبێك بێت یا فیكرەیەك یا هەر ناوێكی تر.

كەواتە چۆن بۆ خۆتان پێتان ڕەوایە ناوی تایبەتیتان هەبێ‌،ئاواش بۆ غەیری خۆتان پێتان ڕەوا بێت.

پرسیار كرا لە شێخ ئیبن باز، چی دەڵێی دەربارەی كەسێك ناو لە خۆی بنێ‌ سەلەفی و ئەسەرى، ئایا ئەوە تەزكیەیە؟

ئەویش وەڵامی دایەوە و فەرمووی: ئەگەر ڕاست بكات كە ئەسەرییە، یا سەلەفییە، ئەوە هیچی تێدا نییە..... ئەوە تەزكیەیەكە پێویستە.(محاضرة بعنوان:حق المسلم).

شێخ ئەبو بەصریش)خوا بيپارێزێ) دەفەرمووێ‌: وشەی سەلەفییەت و سەلەفییەكان، ئەگەر مەبەست پێى گەڕانەوە بێت بۆ كیتاب و سوننە، بەگوێرەی تێگەیشتنی سەلەف لەهاوەڵان و، شوێنكەوتووەكانیان  بە چاكە... وەمەبەست  پێی سیفەتی ئەو كەسە بێت كە لەسەر ئەو ڕێبازەیە... ئەوە ئەو كاتە وشەیەكی سوپاسكراوە،تێدەگەین و بەدروستی دەزانین...وە پێمان وایە هیچی تێدا نییە گەر بەكاربهێنرێ‌...بەڵام ئەگەر مەبەست پێی حیزبایەتی و، دەمارگیری بێت بۆ هەندێ‌ كەسی ئەو سەردەمە، وە بۆ پارچە پارچەكردنی ئومەت بێت بۆ چەندان حیزب و كۆمەڵ كە(ما أنزل الله بها من سلطان)...وە لە هەندێ‌ كاتدا بەكاربهێنرێ‌ بۆ كەسێك كە مەیل و ئارەزووی بەلای تاغووتە  ستەمكارەكانە..خۆشەویستی و دۆستایەتی هەیە بۆیان..ئەو كاتی ڕەتی دەكەینەوە و خۆمان دەپارێزین لە بەكارهێنانی.

زانایانیش هەر لە كۆنەوە تا ئەو سەردەمە وشەی(سەلەفی)یان بەكارهێناوە بۆ كەسێك لەسەر ڕێبازی سەلەفی صاڵح بێت، وەكو:

ئیمامی زەهەبی دەفەرمووێ‌: (ئەوەی پێویستە بۆ كەسی(حافظ)، ئەوەیە دەبێ‌ تەقوادار و، زیرەك و، نەحو زان و،زمان زان و،بەشەرم و، سەلەفی بێت،...). (السير،13/380).

2- ئیمامی زەهەبی دەربارەی دار قطنی دەفەرمووێ‌: ئەو پیاوە هەرگیز نەچۆتە ناو زانستی كەلام و جیدالەوه، وە ڕۆش نەچووە تێیدا،بەڵكو كەسێكی سەلەفی بووه (بل كان سلفیا). (السير،16/457).

3- وە دەربارەی محمدی بەهرانی دەفەرمووێ‌: كەسێكی دیندار و، چاكەكار و، سەلەفی(سلفیا)و بەڕێز بووە.(معجم الشيوخ،2/280).

4: وە دەربارەی یەحیای شەیبانی دەفەرمووێ‌:كەسێكی شارەزابوو بە مەزهەبەكان،چاكەكار و خۆبەكەمزان و سەلەفی بوو. (معجم الشيوخ،2/369).

5- وە دەربارەی ئیبن هبیرە دەفەرمووێ‌: كەسێك بوو شارەزایی هەبوو لە مەزهەبەكان و زمانی عەڕەبی و تەرازووی هۆنراوە(عروض)، سەلەفی و ئەسەریش بووە(سلفیا أثریا). (السير،20/426).

6- وە هەروەها وەكیعیش دەربارەی ئیسماعیلی كوڕی حەمماد دەفەرمووێ‌: سەلەفییەكی ڕاست و دروست بوو.(أخبار القضاة،2/167).

كەواتە بەكارهێنانی ئەم وشەیە دروستە-نەك واجب یاسوننەت بێ‌ - بەو شێوەیەی كە باسمان كرد، چونكە ناوێكی كورتكراوەیە، لە جیاتی ئەوەی بڵێی من موسڵمانێكم شوێنكەوتووی قوڕئان وفەرموودەم بەگوێرەی تێگەیشتنی سەلەفی ساڵح ،كورتی دەكەیتەوە و دەڵێی: من سەلەفیم. دواتر وەكو ئەوە وایە كە بڵێی: من سوننیم، واتە: لەسەر ڕێبازی ئەهلی سوننە و جەماعە دەڕۆم، هیچ جیاوازیەكی تێدا نییە.

ئينجا ئەو ناوانەی كە بەكارهێنانیان دروستە و، بەڵگەن لەسەر ئیسلامە ڕاستەقینەكە ئەمانەن:

أهل السنة والجماعة.

الفرقة الناجیة.

الطائفة المنصورة.

أهل الأثر.

أهل الحدیث.

السلفیون.

الغربا‌ء.

 3- ئینجا دێینە سەر ڕٍوونكردنەوەی وشەی سەلەفییەت(السلفیة): بریتییە لە ڕێبازەكە، واتە: قوڕئان و فەرموودە بە پێی تێگەیشتنی پێشینە چاكەكان(الكتاب والسنة بفهم سلف الأمة).

سەلەفییەت: ڕێبازێكە یەكسانە بە ئەهلی سوننە و جەماعە، نەك شتێكی جیابێ‌، كە ئەویش بریتیە لە ئیسلامە ڕاستەقینەكە.

بۆیەش شوێنكەوتنی سەلەفییەت لەسەر هەموو كەسێك پێویستە، دواتریش باسی لێوە دەكەین.

وە هەروەها سەلەفییەت حیزبێك نییە كەسانێك دایانمەزراندبێ‌ و، تایبەتی كەن بەخۆیان، بەڵكو ئیسلامە ڕاست و دروستەكەیە و، موڵكی هەموو كەسێكە كە دەستی پێوە بگرێ.

زانایانیش وشەی(سەلەفییەت)یان بەكارهێناوە:

وەكو شەیخ ولئیسلام ئیبن و تەیمییە(ڕەحمەتی خوای لێبێ‌) دەفەرمووێ‌: (واعلم أنه ليس في العقل الصريح ولا في شىء من النقل الصحيح مايُوجب مخالفة الطريقة السلفية أصْلا). (مجموعة الفتاوى،5/24). واتە: باش بزانە نە عەقلی پاك و نەقڵى ڕاست و دروست هیچیان پێچەوانەی ڕێبازی سەلەفییەت نینە.

وە لە شوێنێكی تردا دەفەرمووێ‌: (وأما السلفية فعلى ما حكاهُ الخطابي وأبوبكر الخطيب وغيرها، قالوا: مذهب السلف إجراء أحاديث الصفات وآيات الصفات على ظاهرها مع نفي الكيفية والتشبيه عنها، فلا نقول: إن معنى اليد القدرة،ولا: إن معنى السمع العلم،وذلك أن الكلام فى الصفات فرع على الكلام فى الذات يحتذى في حذوه، و يتبع فيه مثاله، فإذا كان إثبات الذات إثبات وجود لا إثبات كيفية، فكذلك إثبات الصفات إثبات وجود لا إثبات كيفية). (مجموعة الفتاوى،33/177).

وەهەروەها ئیمامی ئیبن ولقەیمیش (ڕەحمەتی خوای لێبێ‌) لەسەرەتای پەرتووكی (روضة المحبين،ص20)دا دەفەرمووێ: (وما يناسب ذلك من نكت تفسيرية، وأحاديث نبوية، ومسائل فقهية، وآثار سلفية، وشواهد شعرية،....)..

سەلەفییەت ناوێك نییە لە جیاتی ئیسلام بەكاربێت، یاخود شتێكی جیا نییە لە ئیسلام، بەڵكو ڕوونكردنەوە و جیاكردنەوەی ئەو ئیسلامەیە كە سەلەفی صاڵح لەسەری بووينه.

سەلەفییەت جگە لە ئیسلامە ڕاست و دروستەكە هیچ شتێكی تر نییە.

نووسین و ئاماده‌کردنی

مامۆستا/ ئه‌بو ئه‌نه‌سی ته‌وحیدی

تصنيف : به‌ره‌و سه‌له‌فیه‌ت