الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله وعلى آله وصحبه أجمعين.
وبعد:-
لەماوەی ڕابردوودا لە تێکڕای جیهانی ئیسلامی بە کوردستانی خۆشمانەوە پێشوازییەکی جەماوەری زۆر گەورە لە یادکردنەوەی لەدایكبوونی(مەولود) ی پێغەمبەری –صلی الله علیە وسلم- نازدارمان کرا، تەواوی مینبەرو دامودەزگاکانی ڕاگەیاندن بە ئیسلامی و نا ئیسلامیشەوە بەشدار بوون لە ئاهەنگ گێڕان...
لە کات و ساتێکدا لە سەرتاسەری جیهاندا زۆر بێحورموتی و سوکایەتی بە گەورەو پێشەوایەتی بەشەرییەت پێغەمبەری ئەکڕەم-صلی الله علیە وسلم- دەکرێت"بەدایك و باوك و منداڵ و نەفسی خۆشمانەوە بەقوربانی بین" هەر لە وێنە کاریکاتێریەکانەوە بگرە تاوەکو گۆڤارو ڕۆژنامە کوردییەکان بە حیزبی و مەدەنیەکانیشەوە، ناوە ناوەش بەناوی ئەدەب و شیعر نوسینەوە لێرەولەوێ چەند زڕکە نوسەرێك فەریکە حوشتر ئاسا ئەو جۆرە سوکایەتییە بەو پێغەمبەرە نازدارە-صلی الله علیە وسلم- دووبارە دەکەنەوە و لە هەوڵی بەردەوام دان بۆ ناشیرن کردنی، بەڵام زۆر چڕژانە خەڵکی لەو ڕۆژەدا بۆ نێو مزگەوت و ڕازاندەوەی کوچە و کۆڵانەکان بەمشێوە و جۆشووخرۆش دروستکردن جۆرێك لەوەڵامە بۆ ئەوکەسانەی دەیانەوێ ئایینی پیرۆزی ئیسلام و خۆشەویستی پێغەمبەرەکەی- صلی الله علیە وسلم- لە ناخ و هزی ئەم خەڵکە هەڵقەنن...
ئەگەرچی لەڕاستیدا دەبێ ئەوە بزانین یادکردنەوەی لەدایك بوونی پێغەمبەر- صلی الله علیە وسلم- بیدعە و داهێنراوێکە و، نیشانەی دوورییە لەسوننەتی (محمد المصطفی) –صلی الله علیە وسلم- وە بۆ سەلماندن و وەڵامدانەوەی ئەو کەسانەی دژایەتی پێغەمبەر و –صلی الله علیە وسلم- و شوێنکەوتوانی دەکەن، یا دەربڕینی خۆشەویستی نابێت لە ڕێگەیەکی نا مەشروعەوە بێت، قسەو باس زۆرکراون و نوسین بابەت زۆر بڵاوکراونەتەوە کە داهێنراوێتی مەولود دەسەلمێنن، بۆیە بە پێویستی نازانم جارێکی تر ئەم باسەی پێ درێژتر بکەمەوە، بەڵام بەچاکم زانی شتێك دەربارەی داهێنراو(بدعة) بنوسم یا کۆ بکەمەوە لە کتێبی ئەهلی علیم؛ بەڵام دواجار بڕیارم دا پوختەیەك لە ئەسڵی دەیەمی کتێبی (الوجيز في عقيدة السلف الصالح -أهل السنة والجماعة)ی شێخ (عبدالله بن عبدالحمید الاثري) لەژێر ناوونیشانی(الأصل العاشر: موقف أهل السنة من أهل الأهواء والبدع) وە ( فصل: وصايا وأقوال أئمة أهل السنة في الاتباع، والنهي عن الابتداع) وەرگێڕمە سەر زمانی شیرینی کوردی، بەڵکو خوای گەورە لێمان قبوڵ بکات و بیخاتە توێشووی چاکەکانمانەوە بۆ ڕۆژێك کە {یوم لا ینفع مال ولا بنون إلا من أتی الله بقلب سلیم} وە لە شوێنکەوتەی سوننەتەکانی پێغەمبەر-صلی الله علیە وسلم- حسێبمان بکات و لەسەر حەوزی کەوسەر بە دەستی موبارەکیان لە ئاوە سازگارو شیرنەکەی کەوسەر بخۆینەوە لەکاتێکدا فریشتەکان ڕێگری لە بیدعە چییەکان دەکەن و ناهێڵن نزیك بکەونەوە.. سوننەت لە وتەو کردارو دڵ و دەرونمان ڕەنگداتەوەو لەوکەسانە بین کە سوننەتەکانی زیندوو دەکەنەوە لە زەمەنێکدا خەڵکی سوننەتەکانی فەرامۆش دەکەن و بیدعە و داهێنراو دەبوژێننەوە.
اللهم آمین.
ئەسڵی دەیەم
تێڕوانینی ئەهلی سوننەت بەرامبەر ئەهلی هەواوو ئاروزوو و موبتەدیعەکان
یەکێک لە ئەسڵەکانی عەقیدەی سەلەفی ساڵح؛ ئەهلی سوننەت و جەماعەت:
ئەوان ڕقیان لە ئەهلی هەواوئارەزوو و بیدعەچییەکانە؛ ئەوانەی داهێنراوێک کە لە ئاییندا بوونی نییە زیاد دەکەن، خۆشیان ناوێن، هاوڕێیەتییان ناکەن، گوێیان بۆ ڕانادێرن، لەگەڵیان دانانیشن، مشتومڕیان لەگەڵدا ناکەن لەسەر دین، ڕووبەڕوویان نابنەوەو مونازەڕەو جیدالیان لەگەڵدا ناکەن، گوێچکەیان دادەپۆشن تاوەکو بیروڕا پوچەڵەکانیان نەبیستن، حاڵیان و ئەو شەڕەی ئەوان لەسەرین بۆ خەڵکی ڕوون دەکەنەوە، ئوممەتی ئیسلامیش لەو کەسانە ئاگادار دەکەنەوە و خەڵکی دوور دەخەنەوە لێیان.
پێغەمبەری خوا- صلى الله عليه وعلى آله وسلم- دەفەرموێت: [ما من نبي بعثه الله في أمة قبلي إلا كان له من أمته حواريون وأصحاب يأخذون بسنته ويقتدون بأمره؛ ثم إنها تخلف من بعدهم خلوف يقولون ما لا يفعلون، ويفعلون ما لا يؤمرون؛ فمن جاهدهم بيده فهو مؤمن، ومن جاهدهم بلسانه فهو مؤمن، ومن جاهدهم بقلبه فهو مؤمن، وليس وراء ذلك من الإيمان حبة خردل]([1]).
ئەهلی سوننەت و جەماعەت: بیدعە پێناسە دەکەن:-
کە هەرشتێک دوای پێغەمبەر – صلی الله علیە وسلم- بە هەواو ئاروزووەوە زیاد کرابێت، بیدعەیەك داهێنرابێت دوای تێروتەواو(کمال) بوونی دین، هەموو شتێک دەگرێتەوە کە بەڵگەیەکی شەرعی لەسەر نەبێت لە (کیتاب و سوننەت). وە لەوەی شتێك لە ئاییندا دادەهێنرێت و دەبێت بەشەریعەت و خوای گەورەی پێدەپەرسترێت بەمەبەستی لە خوا نزیکبوونەوە، لەبەرئەوەشە بیدعە بەرامبەر بە سوننەتە، بەڵام سوننەت هیدایەت و ڕێ ڕوونیە و بیدعەش گومڕایی و ڕێ ونکردنە.
بیدعە: لە لای ئەهلی سوننەت و جەماعەت دوو جۆرە:-
یەکەم: بیدعەیەکی شیرکی و کوفری.
دووەم: بیدعەیەکی تاوان و سەرپێچی(معصیة) کە پێچەوانەی تێروتەواوی و کەمالی یەکتاییە(منافية لكمال التوحيد).
وە بیدعە هۆکارێکە لە هۆکارەکانی شیرک، بابای بیدعەچی مەبەستی پەرستنی خوای گەورەیە، بەڵام نەك لە ڕوانگە و چوارچێوەی شەریعەتەوە، بێگومان حوکمدانیش لەسەر هۆکارەکان پەیوەستن بەو مەبەستەوە کە لەسەری بنیات نراوە، وە هەر هۆکارێکیش ببێتە مایەی شیرک و هاوەڵ پەیداکردن بۆ خوای گەورە لە پەرستنیدا یا بیدعە و داهنراو لە دیندا پێویستە ڕێگری و بەربەستی لێبکرێت، چونکە دینەکە تەکمیلە بووە، خوای گەورە دەفەرموێت: }الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِينًا}([3]).
پێغەمبەری خوا- صلى الله عليه وعلى آله وسلم- دەفەرموێت: [من أحدث في أمرنا هذا ما ليس منه فهو رد] ([4]) لەڕیوایەتێکی تردا دەفەرموێت: [من عمل عملا ليس عليه أمرنا فهو رد]([5]).
ئەهلی سوننەت و جەماعەت:
هەموو جۆرە بیدعەیەك بە یەك چاو تەماشا ناکەن و پێان وانیە هەموو جۆرە بیدعەیەک لە یەك پلە و ئاستدا بن؛ بەڵکو پلە پلەیە و هەندێکی هەنە دەبێتە مایەی دەرچوون لە دین، هەندێکیان لە پلەی گوناحە گەورەکانن، وە تێیاندایە بە گوناحی گچکە دەژمێردرێت، بەڵام هەمووان پێکەوە سیفەتی گومڕاییان بەسەردا دەبڕێت، بیدعەیەکی کوللی و گشتی وەك بیدعەی جوزئی نییە، وەك چۆن بیدعەی چڕو خەستوخۆڵ وەك بیدعەی سانا نییە، حەقیقیەکان وەك ئیضافیەکان نین، نە لە زات و پێکهاتەیاندا، وە نە لە حوکمدان لەسەری، حووکمدانیش لەسەر بیدعە دیسان پلە پلەیە، هەیانە کوفرە، هەشیانە فیسقە، وە حووکمی بیدعەچی(مبتدع) پلە پلەیە، هەربۆیە لەو ڕوانگەوە ئەهلی سوننەت یەك حوکم لەسەر تێکڕای موبتەدیعەکان نادەن، بەڵکو حوکمدان لەسەریان لە کەسێکەوە بۆ کەسێکی تر بەپێی بیدعەکەی حووکمی لەسەر دەدرێت، جاهیلێک یا کەسێك بە تەئویل بیدعەیەك دەکات وەك حاڵی کەسێک نییە کە زانایایە و زانستی هەیە بەو بیدعەیەی بانگەشەی بۆ دەکات، وەك زانایەك لە پلەی ئیجتیهاد( موجتەهید: ئەو زانایەی توانای هەڵێنجانی ئەحکامی هەیە لە کیتاب و سوننەت) وەك زانایایەکی بانگخواز نییە کە شوێن هەواو ئارەزووی کەوتووەو بانگەشە بۆ بیدعەکەی دەکات، لەبەر ئەوە ئەهلی سوننەت و جەماعەت مامەڵەیان لەگەڵ بیدعەچییەك کە بیدعەکەی بۆ خودی خۆیەتی و بڵاوی ناکاتەوە لەنێو خەڵکی جیاوازە لەگەڵ کەسێک بیدعەکە بەناو خەڵکیدا بڵاودەکاتەوە، یاخود بەرامبەر ئەوانەی دەبن بە بانگخوازێکی بیدعەچی و خەڵکی بۆ بانگهێشت دەکەن، چونکە ئەو جۆرە بیدعەیە زەرەر بە کەسانێکی تر دەگەیەنێت، ئینکار لێکردنی ئەو جۆرە بیدعەیەك دەبێت بە ئاشکرا بێت و باسکردنیشی ناچێتە ڕیزی غەیبەت کردنەوە، وە بەکار‌هێنانی هەرشتێک کە دەبێتە مایەی تەمبێ کردنی، ئەوە سزای دەبێت تا ئەوکاتەی کۆتایی بە بیدعەکەی دەهێنێت؛ چونکە مونکەڕێکی بەیان کردووە بۆیە قابیلی ئەوەیە بەمجۆرە ڕەفتاری لەگەڵدا بکرێت.
هەر لەبەرئەوەیە ئەهلی سوننەت لەسەر هەر مەوقیفێک وەستانێکی تایبەت بەخۆیان هەیە، بەشێوەیەکی گشتی بەزەییەنا بەو کەسانەدا دێتەوە کە بیدعەچین یان چاولێکەری بیدعەچین و، داوا لە خوای گەورە دەکەن هیدایەتیان بدات، هیواخوازن بگەڕێنەوەو شوێن پێهەڵگری ئەهلی سوننەت و هیدایەتی ڕاست و دروست بن، خۆیان لێ مەڵاس دەدەن و وازیان لێناهێنن تا دەگەڕێنەوەو تۆبە دەکەن، حووکیمش لەسەر زاهیریان دەدەن و، پەنهان و شارەوەکانیش حەواڵەی خوای گەورە دەکەن، ئەگەر بیدعەکەیان نەبێتە هۆکاری کافر بوونی (غیر مکفرة).
نیشانەکانی ئەهلی هەوا و بیدعەچییەکان:
ئەوانەی شوێن هەواو ئارەزوو و بیدعە کەوتوون نیشانەیان هەیە و پێی دەناسرێنەوە، خوای گەورە حاڵی ئەوانی لە کتێبەکەیدا ڕوونکردۆتەوەو، وەك چۆن پێغەمبەرەکەی- صلی الله علیە وسلم- لە سوننەتەکەیدا ئاماژەی پێکردووە، ئەمەش لە پێناو پاراستنی ئەم ئوممەتەیە لە بیدعەچیەکان، وە بۆ نەهی کردن لە شوێنکەوتنی ڕێبازیان، لە نیشانەکانیان:
نەزانین بە ئامانجەکانی شەریعەت و، خۆجۆداکردنەوەو جیاوازی و لادان لە کۆمەڵ و جەماعەت، دەمەتەقێ و کێبڕکێ، شوێنکەوتنی هەواوئارەزوو، پێشخستنی عەقڵ بەسەر نەقڵ، جەهل هەبوون بە سوننەتی پێغەمبەر-صلی الله علیە وسلم-، ڕۆچوون لەو شتانەی چەند مانا هەڵگرن، بەرپەرچدانەوەی سوننەت بە ئایەتی قورئان، زیادەڕۆیی لە بەگەورە زانینی کەسانێک، زیادەڕۆیی لە عیبادەت و پەرستشەکان، خۆچواندن بە کافران، ناووناتۆرە دۆزینەوە بۆ ئەو کەسانەی شوێنکەوتەی سوننەتن، ڕقبوونەوە لە ئەهلی ئەثەر، دژایەتی و سوکایەتی کردن ئەوکەسانەی هەڵگری سوننەتی پێغەمبەرن- صلی الله علیە وسلم- وە بەکافر زانینی ئەوکەسانەی پێچەوانەیانن بەبێ هەبوونی هیچ بەڵگە و دەلیلێک، هەردەم بۆ سەرکەوتن بەسەر ئەهلی حەق خۆشەویستی و دۆستایەتی بۆ سوڵتان و گەورە بەرپرسان نیشان دەدەن.
ئەهلی سوننەت و جەماعەت: ئوسوڵ و سەرچاوەی بیدعەچییەکان بە چوار تایەفە دەزانن:
خەواریجەکان، ڕافیزەکان، قەدەریەکان، موڕجیئەکان؛ دواتر لەو چوار فیرقەوە چەندەها فیرقەی تر دروست بوون و سەریانهەڵدا، تاوەکو ژمارەیان گەیشتە حەفتا و دوو فیرقە، هەروەك پێغەمبەری خوا- صلی الله علیە وسلم- هەواڵی ئەوانی پێڕاگەیاندووین.
ئەهلی سوننەت و جەماعەت: هەوڵێکی بەردەوام و سوپاسگوزار کراویان هەبووە لە وەڵامدانەوەی ئەهلی هەواو و بیدعەچییەکان، وە هەردەم بۆیان لە بۆسەدا بوون و وەڵامیان داونەتەوە، وتە و وەڵامی زۆریان هەیە لە وەڵامی بیدعەچییەکان، لێرە بەپێی توانا هەندێکیان لێ باس دەکەین:
- ئیمامی"أحمد بن سنان القطان"- رحمه الله تعالى- دەفەرموێت: ((هیچ بیدعەچییەک نییە لە دونیادا، مەگەر زۆر ڕقی لە ئەهی حەدیس نەبێت، هەرکاتێك پیاو بیدعەیەك دادەهێنێت شیرینی و تاموچێژی فەرموودەی لەبەر دڵان هەڵدەگیرێت)) ([7]).
- ئیمامی "أبو حاتم الحنظلي الرازي" رحمه الله تعالى- دەفەرموێت: ((سەرکۆنە کردن و کەوتنە گیانی ئەهلی ئەثەر لە نیشانەی بیدعەچییەکانە و پێی دەناسرێنەوە، وە ناوهێنانی ئەثەرییەکان بە حەشەوی نیشانەی زەندەقەیە و پێی دەناسرێنەوە، ئەوانەی ئەهلی سوننەت بە موشەبیهە ناودەبەن جەهمیەکانن، نیشانەی قەدەریەکانیش کە پێی دەناسرێنەوە ئەوەیە کە ئەهلی سوننەت بە جەبریەکان ناودەبەن، مورجیئەکانیش ئەهلی سوننەت بە موخالیفە و نوقصانییەکان ناودەبەن، ڕافیزەکانیش ئەوانەن: ناویان لە ئەهلی سوننەت ناوە ناصیبی، بەڵام لە ڕاستیدا ئەهلی سوننەت هیچ ناوێك غەیری سوننەتیان پێوە نانوسێت، ئیمکان نییە هیچ یەکێ لەوناوانە لەخۆ بگرێت)([8]).
- بە ئیمامی "ئەحمەدی کوڕی حەنبەل"- رحمە الله- گوترا: باسی ئەهلی حەدیث کراوە لەلای (إبن قتیلة)، ئەویش: وتویەتی ئەوانە"ئەهلی حەدیث" قەومێکی باش نین! لەوکاتەدا ئیمامی ئەحمەد-رحمە الله- هەڵدەستێت و بەدەم لێک بڵاوکردنەوەی جل و بەرگەکەیەوە دەفەرموێت: زەندیقە، زەندیقە، زەندیقە، هەر ئەمەی دووبارە دەکردەوە تاوەکو چووە دیوی ژوورەوەی ماڵەکەی([9]).
خوای گەورە خۆی ئەهلی حەدیس و ئەهلی سوننەتی پاراستووە لەهەموو ئەم عەیب و عارانەی بۆی هەڵدەبەسترێت.
خوای گەورە مۆفەقی کردوون بۆ شوێنکەوتنی کتێبەکەی، وە دەستگرتن بە سوننەتی پێغەمبەرەکەی- صلی الله علیە وسلم- وە سینەی فراوان کردوون بۆ مەحەببەت و خۆشەیستی خۆی، وە خۆشویستنی ئیمامەکانی دینەکەی، وە خۆشویستنی زانایانی سەرڕاستی ئوممەت، ئەوەی قەومێکی خۆشویست ئەوە بێگومان لەوانە، هەروەك پێغەمبەری خوا- صلی الله علیە وسلم- دەفەرموێت: [المرء مع من أحب] ([10]).
هەرکەسێک پێغەمبەر- صلی الله علیە وسلم- و هاوەڵان- ڕەزای خوایان لێبێت- و شوێنکەوتوان و شوێنکەوتەی ئەوان و ئیمامە هیدایەتدراوەکان و عولەمای شەریعەت و، فەرموودە ناسان و ئەهلی ئەثەر لە هەرسێ جیلە شایەتی بۆ دراوەکە و ئەوانەی شوێنکەوتەی ئەوانن تا ڕۆژگاری ئەمڕۆمان- ڕەحمەتی خوای گەورەیان لێبێت- ئەوە بزانە ئەوانە خاوەنی سوننەتن، وە لە هاوەڵانی سوننەتیشن.
ئامۆژگاری ئیمامەکانی سەلەف دەربارەی خۆپاراستن لە ئەهلی بیدەع
١. ئەمیری بڕواداران "عمر بن الخطاب" رضي الله عنه- دەفەرموێت: خەڵکانێک دێن و موجادەلەتان لەگەڵ دەکەن بە شوبوهاتی قورئان؛ ئێوە بە سوننەت بیانگرنەوە؛ چونکە ئەوانەی دەست بە سوننەتەوە دەگرن شارەزاترین کەسن لە کتێبی خوای گەورە)([11]).
٢. لە "عبد الله بن عمر"- رضی الله عنە- پرسیار کرا دەربارەی ئەوانەی ئینکاری قەدەر دەکەن، لە وەڵامدا فەرمووی: ((ئەگەر چاوت بەوکەسانە کەوت؛ خەبەریان بدەیە کە (إبن عمر) بەڕائەتیان لێ دەکات، وە ئەوانیش بەرین لەو، سێ جاران ئەمەی وتەوە)) ([12]).
٣. وە"عبد الله بن عباس" رضي الله عنهما- فەرمووی: ((لەگەڵ ئەهلی ئەهواء دامەنیشە؛ چونکە دانیشتن لەگەڵیان دڵ توشی نەخۆشی دەکات)) ([13]).
٤. زانا و زاهید"الفضيل بن عياض" رحمه الله تعالى - دەفەرموێت: ((خاوەن بیدعە مەکە ئەمینداری دینەکەت، وە مەشۆرەت و پرس و ڕای پێمەکە لە ئیشەکانت، لەگەڵی دامەنیشە، هەرکەسێك لەگەڵ خاوەن بیدعەیەك دانیشت خوای گەورە دڵەکەی کوێر دەکاتەوە))([14]).
٥. ئیمامی"الحسن البصري" رحمه الله تعالى- دەفەرموێت: )(خوای گەورە ئیزنی تۆبە کردن نادات بە کەسێك شوێن هەوای خۆی بکەوێت))([15]).
٦. ئیمامی "عبد الله بن المبارك" رحمه الله تعالى- دەفەرموێت: ((پەروەردگارا هیچ بیدعەچییەك لەلای من دەست ڕۆیشتوو نەبێت، نەوەك دڵم خۆشی بوێت))([16]).
٧. ئەمیری بڕواداران لە فەرموودەکەی "سفيان الثوري" رحمه الله- دەفەرموێت: ((هەرکەسێك گوێ هەڵخا بۆ بیدعەچییەك وە بزانێت کە کەسێکی موبتەدیعە؛ عیسمەت و پارێزراوی بۆ نامێنێتەوەو تەسلیمی نەفسی خۆی دەکرێت))([17]).
٨. ئیمامی "ئەوزاعی"- رحمه الله تعالى- دەفەرموێت: (( گفتوگۆ و جەدەل لەگەڵ بیدعەچیان مەکەن؛ چونکە دڵەکانتان لەفیتنەی ئەوانەوە توشی گومان و ڕاڕایی دێت))([18]).
٩. "محمدی کوڕی سيرين" – رحمه الله – دەربارەی خۆ پاراستن لە بیدعە دەفەرموێت: (( کەسێک نەبووە بیدعەیەك دروست بکات مەگەر لەبەرامبەر ئەو بیدعەیەدا سوننەتێک دیار نامێنێت))([19]).
١٠. ئیمام "مالك کوڕی ئەنەس" -رحمه الله تعالى- دەفەرموێت: ((ژنیان لێ ناهێندرێت و ژنیشیان پێنادرێت، وە سەلامیان لێ ناکرێت))([20]).
١١. ئیمامی "شافعی" – رحمه الله تعالى - دەفەرموێت: ((کەسانێکی بینی بە وتەکانی ئەهلی کەلام قسە دەکەن، لەپڕدا هاواری کردوو فەرمووی: ((هەڵبژێرن؛ یا دراوسێیەتیمان دەکەن بە خێرو سەلامەت، یا هەڵدەستن و لێمان دوور دەکەونەوە)) ([21]).
١٢. ئیمامی ئەهلی سوننەت و جەماعەت "أحمد بن حنبل" رحمه الله تعالى- دەفەرموێت: ((بێگومان ئەهلی هەواوئارەزوو پشتی پێنابەسترێت و داوای یارمەتی لێ ناکرێت لە کاروباری مسوڵمانان، چونکە ئەوە گەورەترین زیان بە ئایین دەگەیەنێت))([22]).
وە فەرمووی: ((خۆت بپارێزە لە هەموو بیدعەیەك، مەشۆرەت و پرس و ڕا بەکەسێکی بیدعەچی مەکە لە کاروباری دینەکەت))([23]).
١٣. ئیمام "عبد الرحمن بن مهدي" رحمه الله تعالى- دەفەرموێت: (( لە نێو ئەهلی ئەهوائا کەس نییە بە ئەندازەی هاوەڵانی"جەهم" خراپ بێت؛ دەیانەوێت بڵێن: هیچ شتێك بوونی نییە لە ئاسماندا، وادەبینم ئەوانە ژن و ژنخوازیان لەگەڵدا نەکرێ و وەرەسەشیان قبوڵ نەکرێت)). ([24]).
١٤. "أيوب السختياني" -رحمه الله تعالى- دەفەرموێت: ((بێگومان ئەهلی ئەهواء ئەهلی گومڕایین و نابینم سەرئەنجام و کۆتاییان تەنها غەیری ناوئاگر هیچی تر بێت))([25]).
١٥. "أبو يوسف القاضي"- رحمه الله تعالى- دەفەرموێت: ((من نوێژ ناکەم لە پشت جەهمیەکەوە، یا شیعەیەکەوە، یا قەدەریەکەوە))([26]).
١٦. شیخول ئیسلام "أبو عثمان إسماعيل الصابوني" رحمه الله- دەفەرموێت: ((نیشانەکانی ئەهلی بیدعە ڕوون و ئاشکرایە، لە ڕونترین و ئاشکراترینی ئەو عەلامەتانەی پێی دەناسرێنەوە، دژایەتی ئەوکەسانە دەکەن کە هەڵگری ڕێبازەکەی پێغەمبەرن- صلی الله علیە وسلم- و ڕقیان لێیان دەبێتەوە، وە ناویان لێدەنێن بە "حشوية، وجهلة، وظاهرية، ومشبهة" بیروباڕیان و شارەزاییان لە هەواڵی پێغەمبەری خوا- صلی الله علیە وسلم- لە ڕێی زانست و زانیارییەوە نییە، بەڵکو زانست و زانیاری ئەوان ئەوەیە کە شەتیان دەرسیان دادەدات ئەمەش لەسەرئەنجامی عەقڵی فاسیدیان، وە وەسوەسە و سینەی تاریك و ڕەش دەگەڕاویانە"([27]).
١٧. بێگومان "ئیمامی شافیعی" - رحمه الله تعالى – حوکمی ئەهلی ئەهوائی ڕوونکردۆتەوەو دەفەرموێت: ((حووکمی من بەسەر ئەهلی کەلام ئەوەیە کە بە شواڕکان دارکاری بکرێن، دواتر بەسواری حوشتر بەسەر عەشیرەت و قەبیلەکاندا بگێردرێن، وە (جاڕ بدرێت) و بگوترێت ئەوە پاداشتی کەسێکە کتیاب و سوننەت واز لێبێنێت و، وتەی ئەهلی کەلام وەربگرێت))([28]).
١٨. "أبو محمد الحسين بن مسعود ابن الفراء البغوي" دەفەرموێت: ((هاوەڵان و پێشینان و شوێنکەوتوانیان و زانایانی ئەهلی سوننە لەسەر ئەو ڕێڕەوە ڕۆیشتون کە بریتییە لە دژایەتی کردنی ئەهلی بیدعە و هیجرەت کردنیان))([29]).
١٩. ئیمام "إسماعيل الصابوني" رحمە الله- لە کتێبە بە نرخەکەی بەناوی((عقيدة السلف أصحاب الحديث)) نەقڵی کردووەو دەفەرموێت: ((ئەهلی سوننە کۆڕاو یەکدەنگن لەسەر پێویستی ڕق بوونەوە لە ئەهلی بیدعە و هەوڵدان بۆ زەلیل و لاوازکردنیان؛ دواتر- رحمە الله - دوای هێنانەوەی هەندێك لە وتەکانیان دەفەرموێت: ((ئەو چەند ڕستەیەی کە وارید بووە لەو بەشەدا؛ بیروباڕی هەموویان بووەو ڕا جیایی نەبووە لە نێوانیاندا، بەڵکو هەموویان کۆکن لەسەر ئەمە، لەگەڵ ئەوەشدا تێکڕا یەکدەنگن لەسەر ڕقبونەوە لە ئەهلی بیدەع، وە زەلیل کردنیان یان خوزلان هێنان بەسەریان و دوورخستنەوەو سنوردانان بۆیان و دوورکەوتنەوە لێیان، یاخود هاوەڕێیەتی نەکردن و دانەنیشتن لەگەڵیان هەموو ئەمان هۆکاری نزیك بوونەوەن لە خوای گەورە، ئەگەر خۆ دوورە پەرێز بگری لێیان و هەجریان بکەی)).
وتە و ئاموژگاری پێشەوایانی ئەهلی سوننە لە شوێنکەوتن و دەستگرتن بە سوننە و نەهی کردن لە بیدعە
١. معاذ بن جبل- رضي الله عنه- دەفەرموێت: ((ئەی خەڵکینە دەست بگرن بە زانستەوە پێش ئەوەی لەناوتان هەڵگیرێت، هەڵگیرانی زانستیش بە نەمانی زانایانە، خۆتان بپارێزن لە بدیعە و داهێنانی بیدعە و گوێڕادێران بۆیان، بەڵکو دەست بگرن بەوەی کە ڕابورد)([30]).
٢. حوذەیفەی کوڕی ئەلیەمان- ڕەزای خوای لێبێت- دەفەرموێت: ((هەر عیبادەت و پەرستشێک هاوەڵانی پێغەمبەری خوا- صلی الله علیە وسلم- ئەنجامیان نەدابێت ئێوەش مەیکەن و ئەنجامی مەدەن؛ ئەوانەی سەرەتا هیچ وتەیان بۆ دوای خۆیان نەهێتۆتەوە؛ ئێوە ئەی قورئانخوێنان لە خوا بترسن، لەسەر ڕیبازی کەسانی پێش خۆتان ڕێ بکەن و لێی لامەدەن)([31]).
٣. عەبدوڵڵای کوڕی مەسعود- ڕەزای خوای لێبێت- دەفەرموێت: ((ئەوەی دەیەوێ دەست بە سوننەتەوە بگرێ با دەست بەسوننەتی ئەوانەوە بگرێت کە مردوون، ئەوانیش هاوەڵانی پێغەمبەرن- صلی الله علیە وسلم- ئەوان باشترین و خێڕترینی ئەم ئوممەتە بوون، وە دڵپاکترینیان بوون، وە زاناترینان بوون،کەمترین تەکلیفیان هەبوو، کۆمەڵانێک بوون خوای گەورە بۆ هاوەڵێتی پێغەمبەرەکەی- صلی الله علیە وسلم- هەڵیبژاردن و دینەکەیان نەقڵ کردوو گواستەوە، خۆتان بە ئەخلاق و خووڕەوشت و ڕێبازی ئەوان بشوبهێنن؛ چونکە لەڕاستیدا ئەوان لەسەر ڕێبازی ڕاستەقینە بوون)([32]).
وە دەیفەرموو: ((شوێن بکەون و بیدعە دامەهێنن کیفایەت دەبێت بۆتان، وە دەست بگرن بەم ئەمرە کۆنەوە "کە وارید بووەو لە پێشینانی خۆتانەوە پێتان گەیشتووە"))([33]).
٤. عەبدوڵڵای کوڕی عومەر- ڕەزای خوایان لێ بێت- دەیفەرموو: ((خەڵکی بەردەوام لەسەر ڕێبازن؛ مادام شوێن ئەثەر بکەون))([34]).
٥. هاوەڵی پایەبەرز ئەبو دەرداء- ڕەزای خوای لێبێت- فەرمووی: ((گومڕا نابیت، مادام دەست بە ئەسەرەوە بگری))([36]).
٦. ئەمیری بڕواداران - عەلی کوڕی ئەبی تالیب- ڕەزای خوای لێبێت- دەفەرموێت: ((ئەگەر دینداری بەڕاو بۆچوون بایە، مەسح کردن و سڕینەوەی باتینی خوففە شایستە تر بوو وەك لە پشتەکەی، بەڵام من پێغەمبەرم بینی – صلی الله علیە وسلم- دیوی سەرەوەی خوففەکەی موسح دەکرد))([37]).
٧. عابسی کوڕی ڕەبیعە، دەفەرموێت: ((عومەری کوڕی خەتتابم بینی- ڕەزای خوای لێبێت- بەردە ڕەشەکەی – کەعبە- ی ماچ دەکردوو دەیفەرموو: ((من باش دەزانم کە تۆ تەنها بەردێکی و هیچ زەرەر و زیان ناگەیەنی، ئەگەر من پێغەمبەرم- صلی الله علیە وسلم- نەبینیبا کە ماچت دەکات، ماچم نەدەکردی))([38]).
٨. أيوب السختياني- رحمه الله تعالی- دەفەرموێت: ((بیدعەچییەک چەندە ئیجتیهاد بکات و خۆی ماندوو بکات، زیاتر لە خوای گەورە دووردەکەوێتەوە)([39]).
٩. حسان بن عطية -رحمه الله تعالى- دەفەرموێت: ((هیچ قەومێک نەبوونە بیدعەیەکیان لە ئایینەکەیان داهێنابێت، ئیللا لەبەرامبەریدا سوننەتێک ون بووە)([40]).
١٠. محمد بن سيرين -رحمه الله تعالى- دەفەرموێت: ((لە ڕابردوودا ئەیان فەرموو: مادام لەسەر ئەثەری؛ کەوایە تۆ لەسەر ڕاستەڕێی)([41]).
١١. سفيان الثوري -رحمه الله تعالى- دەفەرموێت: ((بیدعە بەلای شەیتانەوە خۆشەویسترە لە تاوان، تاوان لێخۆشبونی بۆ هەیە، بەڵام بیدعە چاوپۆشی لێخۆشبوونی بۆ نییە))([42]).
١٢. الإمام الشافعي -رحمه الله تعالى- دەفەرموێت: ((هەر مەسەلەیەک قسەم تێدا کردبێ و پێچەوانەی سوننەت بوبێت، ئەوا من لێی پەشیمانم و لێی دەگەرێمەوە؛ جا لە ژیانمدا بێت یا دوای مردنم))([43]).
١٣. ڕەبیعی کوڕی سلێمان فەرمووی: ((ڕۆژێکیان ئیمامی شافیعی- بە ڕەحمەت بێت- فەرموودەیەکی ڕیوایەت کرد، پێاوێکیش پێی فەرموو: ئەوە ئەو فەرموودەیە وەردەگری و کاریشی پێدەکەی ئەی ئەبو عەبدوڵڵا؟ فەرمووی: ((هەرکاتێك فەرمودەیەکی ڕاست و ڕەوان لە پێغەمبەرەوە-صلی الله علیە وسلم- ڕیوایەت کرا و من لێم وەرنەگرت، شایەت بن لەسەر ئەوەی عەقڵم لەدەست داوەو عەقڵم لەسەر خۆم نییە))([44]).
١٤. ئیمام مالك بن أنس -رحمه الله تعالى- دەفەرموێت: ((سوننەت هەروەک کەشتیەکەی نوح-علیە السلام- وایە، ئەوەی سواربێت ئەوە سەرفراز دەبێت، ئەوەی لێی دوادەکەوێت قم دەبێت و دەخنکێت))([45]).
وە دەیفەرموو: ((ئەگەر کەلام زانست بوایە ئەوە هاوەڵان و شوێنکەوتوان- ڕەزاو ڕەحمەتی خوایان لێبێت- قسەیان لەسەر دەکرد وەك چۆن قسەیان لەسەر ئەحکامەکان کردووە؛ بەڵام- کەلام- باتیڵە و بەڵگەشە لەسەر باتیڵ)([46]).
١٥. ئیبن (الماجشون) دەفەرموێت: ((گوێم لە ئیمامی مالك بوو دەیفەرموو: ((هەرکەسێك بیدعەیەک لە ئیسلامدا داهێنێت و با بەچاکیشی بزانێت، ئەوە بانگەشەی ئەوەی کردووە کە محمد-صلی الله علیە وسلم- خیانەتی لە پەیامەکەی کردووە؛ چونکە خوای گەورە دەفەرموێت: {الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ{، دەسا ئەوەی لەو کات و ساتەیا دین نەبوبێت، ئەمڕۆ ناشێ ببێ بەدین)([47]).
١٦. ئیمامی ئەهلی سوننەت و جەماعەت ئەحمەدی کوڕی حەنبەل- بەڕەحمەت بێت- دەفەرموێت:((بنچینەی سوننەت لەلای ئێمە: دەستگرتنە بەوەی کە هاوەڵانی پێغەمبەر- صلی الله علیە وسلم- دەستیان پێوەگرتووەو ئیقتیدایان پێوە کردووە، هەرورها وازهێنان لە بیدعە- لە بنچینەکانی سوننەتن- هەموو بیدعەیەکیش گومڕاییە)([48]).
١٧. حەسەنی بەصڕی- ڕەحمەتی خوای گەورەی لێبێ- دەفەرموێت: ((ئەگەر پیاوێکی سەردەمی سەلەف زیندوو بکرێتەوە بۆ ئەم سەردەمەی ئەمڕۆمان هیچ شتێك لە ئیسلامەتی ناناسێتەوە؛ ئینجا دەستی خستە سەر ڕوومەتی و فەرمووی: تەنها ئەم نوێژەی لێدەرچێت...)).
١٨. لەجوانترین و بەنرخترین وتەکانی زانا و خواناسی پایەبەز (الفضيل بن عياض) – رحمه الله تعالى –کاتێك کە دەفەرموێت: ((شوێن پێی ڕاستەڕێ بکەوە و گوێ مەدە کەمی هاوڕێگا، ئاگاداربە و خۆت لە ڕێچکە گۆمڕاکان بپارێزە، وە ئیغتیرا مەبە بەزۆری بەهیلاکچوان)) ([49]).
١٩. پیاوێک لە وەڵامێکی عەبدوڵڵای کوڕی عومەر- ڕەزای خوای گەورە لە خۆی لە باوکی بێت- دەڵێت: ((باوکت نەهی لێکردبوو لەو مەسەلەیە، ئەویش لەوەڵامدا فەرمووی: ((ئایا وتەوە فەرمانی پێغەمبەر- صلی اللە علیە وسلم- حەقترە بە شوێنکەوتن یان هی باوکم؟!))([50]).
٢٠. عەبدوڵڵای کوڕی عومەر- ڕەزای خوای گەورە لە خۆی لە باوکی بێت- تایبەت لە نێو هاوەڵاندا توندترینیان بوو بەرامبەر بە بیدعە و شوێنکەوتنی سوننەت؛ جارێکیان گوێی لە پیاوێك بوو لە دوای پشمین(عطس) وتی: الحمد لله، والصلاة والسلام على رسول الله، ئەویش لێی بەجواب هاتوو پێی فەرموو: ((پێغەمبەری خوا-صلی الله علیە وسلم- بەمشێوەی فێر نەکردووین، بەڵکو فەرموویەتی: [ کاتێك یەکێك لە ئێوە دەپژمێت با بڵێت: الحمدلله)) وە نەیفەرمووە: با سەڵەوات لەسەر پێغەمبەرەکەی بدرێت- صلی الله علیە وسلم))([51]).
٢١. عەبدوڵڵای کوڕی عەبباس- ڕەزای خوایان لێبێت- دەربارەی ئەو کەسانەی فەرموودە بە وتەی هاوەڵان ئەبو بەکر و عومەر- ڕەزای خوایان لێبێت- ڕەت دەکەنەوە، دەفەرموێت: ((هەربینە لە ئاسمانەوە بەردتان بەسەر داباری، من دەڵێم: پێغەمبەری خوا- صلی الله علیە وسلم- ئاواو ئاوا دەفەرموێت، ئێوەش دەڵێن: ئەبو بەکر و عومەر وا دەفەرموون))([52]).
٢٢. ئیبنو عەبباس– رضي الله عنهما – ڕاست دەفەرموێت کاتێک وەسفی ئەهلی سوننە دەکات و دەفەرموێت: ((تەماشا کردنی پیاوێک لە ئەهلی سوننەت، بەوەیە کە بانگەشە بۆ سوننەت بکات، و بەرەنگاری بیدعە و داهێنراو بکات))([53]).
٢٣. سوفیانی ثەوری- بە ڕەحمەت بێت- دەفەرموێت: ((ئەگەر پێت گەیشت کە پیاوێك لەوسەری ڕۆ‌ژهەڵاتەوەیە و، لەسەر سوننەتە و دەستی پێوە گرتووە، سەلامی بۆ ڕەوانە بکە؛ چونکە ئەهلی سوننە- لەم سەردەمەدا زۆر- کەم بوونەوەتەوە))([54]).
٢٤. أيوب السختياني- رحمه الله تعالى- دەفەرموێت: (( کاتێک هەواڵی مردنی کەسێك لە ئەهلی سوننەت دەبیستم؛ وەك ئەوە وایە پارچەیەك لە لاشەم ببێتەوە))([55]).
٢٥. جعفر بن محمد-رحمە الله- دەفەرموێت: ((گوێم لە قتيبة بوو – رحمه الله – دەیفەرموو: ((ئەگەر پیاوێکت بینی کەسانێکی فەرموودە ناسی وەك (يحيى بن سعيد وعبد الرحمن بن مهدي، وأحمد بن حنبل، وإسحاق بن راهويه...) خۆشویست؛ ئەوە ئەو کەسە لەسەر سوننەتە، هەرکەسێکیش موخالەفەی ئەوانی کرد، ئەوە بزانە ئەو کەسە موبتەدیعە))([56]).
٢٧ – عن عبد الله بن المبارك – رحمه الله – قال: ((بزانە-برای بەڕێز- ئەمڕۆکە مردن کەڕامەتە بۆ هەر مسوڵمانێكی دەستگرتوو بە سوننەتەوە بگەڕێتەوە لای خوای گەورە؛ فإنا لله وإنا إليه راجعون؛ فإلى الله نشكو وحشتنا، وذهاب الإخوان، وقلة الأعوان، وظهور البدع، وإلى الله نشكو عظيم ما حل بهذه الأمة من ذهاب العلماء، وأهل السنة، وظهور البدع)([57]).
٢٨. فوزەیلی کوڕی عیاض- ڕەحمەتی خوای گەورەی لێبێت- دەفەرموێت: ((خوای گەورە بەندانێکی هەنە مەملەکەتیان پێ دەبوژێتەوە؛ ئەوانە هاوەڵانی سوننەتن))([58]).
٢٩. ڕاستترین و جوانترین وەسف بۆ ئەهلی سوننەت، ئەو وەسفەی ئیمامی شافیعییە – رحمە الله- کاتێك دەفەرموێت: ((کاتێك پیاوێك لە هاوەڵانی فەرموودە- فەرموودەناس- دەبینم، وەك ئەوە وایە پیاوێك لە هاوەڵانی پێغەمبەر- صلی الله علیە وسلم- ببینم))([59]).
٣٠. ئیمامی مالیک-ڕەحمەتی خوای لێبێت- بنچینەکەیەکی گەورەو بەپێزی داناوە، کورتکراوەی هەموو ئەو وتانەن کە نەقڵمان کردن لە زانایانی پایە بەرزەوە، دەفەرموێت: (لن يصلح آخر هذه الأمة إلا بما صلح به أولها؛ فما لم يكن يومئذ ديناً لا يكون اليوم ديناً)([60]).
ئەوە گوڵبژێرێک بوو لە وتە بەنرخەکانی پێشەوایانی سەلەفی صالح لە ئەهلی سوننەت و جەماعەت، ئەوان چاکترین ئامۆژگاریکەری خەلقن، باشترین و چاکترینی ئوممەتەکەیانن، شارەزاترینیانن بە چاککردنی حاڵیان و هیدایەت دانیان، ئامۆژگاری دەکەن بە دەستگرتن بە کیتابی خوای گەورەو، سوننەتی پێغەمبەرەکەی- صلی الله علیە وسلم- خەڵکی ئاگادار دەکەنەوە لە بیدعە و داهێنراوەکان، هەروەك پێغەمبەرەکەیان- صلی الله علیە وسلم- ڕێگای نەجات و سەرفرازی نیشان دەدەن؛ کە دەستگرتنە بە سوننەت و ڕێبازی پێغەمبەر- صلی الله علیە وسلم.
0 تێبینیه‌کان:
إرسال تعليق